پای پرانتزی (ژنو واروم) یکی از مشکلات شایع ارتوپدی است که می‌تواند بر نحوه راه رفتن، تعادل و سلامت مفاصل تأثیر بگذارد. این مشکل در برخی موارد به‌صورت طبیعی در سنین کودکی اصلاح می‌شود، اما در برخی دیگر، به مداخله پزشکی نیاز دارد. انتخاب بهترین سن برای درمان پای پرانتزی بستگی به شدت انحراف، علت بروز آن و تأثیر آن بر کیفیت زندگی فرد دارد. در این مقاله از سایت دکتر ایجی؛ متخصص ارتوپد در تهران، به بررسی اهمیت تشخیص به‌موقع و بهترین سن برای درمان این مشکل می‌پردازیم.
پای پرانتزی در نوزادان و کودکان خردسال
بسیاری از نوزادان با پاهای پرانتزی به دنیا می‌آیند که این وضعیت به دلیل موقعیت جنین در رحم مادر طبیعی تلقی می‌شود. در اغلب موارد، این وضعیت تا سن ۲ تا ۳ سالگی به‌طور خودبه‌خود اصلاح می‌شود و نیازی به درمان ندارد. دلیل این اصلاح خودبه‌خودی این است که با رشد کودک، استخوان‌ها و مفاصل تحت تأثیر نیروی وزن بدن و حرکت قرار می‌گیرند و شکل طبیعی‌تری به خود می‌گیرند. در صورتی که پس از این سن همچنان انحراف زانوها باقی بماند یا شدت آن افزایش یابد، باید برای بررسی دقیق‌تر به متخصص ارتوپدی مراجعه شود.
بهترین زمان برای درمان در کودکان
اگر بعد از سن ۳ سالگی پای پرانتزی همچنان ادامه داشته باشد یا بدتر شود، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی باشد. سن ۳ تا ۶ سالگی معمولاً بهترین زمان برای درمان پای پرانتزی است، زیرا در این مرحله، استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند و درمان‌های غیرجراحی مانند بریس (ارتز)، تمرینات اصلاحی و اصلاح الگوی راه رفتن بیشترین تأثیر را دارند. درمان در این بازه سنی می‌تواند از پیشرفت ناهنجاری جلوگیری کند و احتمال نیاز به روش‌های جراحی را در آینده کاهش دهد.
عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد پای پرانتزی در این سن شوند، از جمله کمبود ویتامین D و کلسیم، بیماری بلانت (Blount’s disease) و مشکلات ژنتیکی. بنابراین، تشخیص دقیق علت اصلی پای پرانتزی نقش مهمی در تعیین روش درمان دارد.
درمان پای پرانتزی در نوجوانان
در دوره نوجوانی، سرعت رشد استخوان‌ها کاهش می‌یابد و انعطاف‌پذیری استخوان‌ها کمتر می‌شود. اگر پای پرانتزی تا سنین ۸ تا ۱۰ سالگی بهبود نیابد، احتمال اصلاح آن بدون مداخله پزشکی کمتر می‌شود. در موارد خفیف، ورزش‌های اصلاحی، استفاده از کفش‌های طبی و بریس‌های مخصوص می‌توانند کمک‌کننده باشند، اما در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک درمان‌های تهاجمی‌تری مانند جراحی هدایت رشد (Guided Growth Surgery) را توصیه کند.
اگر پای پرانتزی در سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی تشخیص داده شود و میزان انحراف زیاد باشد، معمولاً روش‌های غیرجراحی تأثیر کمتری دارند و در برخی موارد، تنها راه‌حل مؤثر جراحی اصلاحی خواهد بود. همچنین، نوجوانانی که از این عارضه رنج می‌برند ممکن است دچار درد زانو، خستگی زودرس و مشکلات ظاهری شوند که می‌تواند بر اعتمادبه‌نفس آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان
در بزرگسالی، پای پرانتزی معمولاً مشکلات بیشتری ایجاد می‌کند، زیرا در این سنین، استخوان‌ها و مفاصل کاملاً شکل گرفته‌اند و اصلاح آن‌ها بدون مداخله جراحی دشوار است. از جمله مشکلات شایع در بزرگسالان مبتلا به پای پرانتزی می‌توان به درد مزمن زانو، ساییدگی مفاصل، آرتروز زودرس و کاهش تعادل در راه رفتن اشاره کرد.
در برخی موارد، فیزیوتراپی، کفش‌های طبی، زانو بندهای مخصوص و تمرینات تقویتی می‌توانند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل کمک کنند. اما در موارد شدید، جراحی اصلاح پای پرانتزی توصیه می‌شود. این روش جراحی شامل برش و تنظیم مجدد استخوان‌ها برای اصلاح زاویه زانو است و می‌تواند به طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشد.
تأثیر زمان در انتخاب روش درمانی
زمان تشخیص و شروع درمان پای پرانتزی تأثیر زیادی بر موفقیت درمان دارد. به‌طورکلی:
- در کودکان زیر ۳ سال، این وضعیت معمولاً طبیعی است و نیاز به درمان ندارد.
- بین ۳ تا ۶ سالگی، مداخلات غیرجراحی مانند بریس، فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی بیشترین تأثیر را دارند.
- در نوجوانان ۸ تا ۱۸ سال، درمان‌های غیرجراحی در موارد خفیف مؤثر هستند، اما در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
- در بزرگسالان، روش‌های غیرجراحی تنها به کاهش علائم کمک می‌کنند و برای اصلاح دائمی، جراحی معمولاً ضروری است.
نتیجه‌گیری
بهترین سن برای درمان پای پرانتزی بستگی به شدت و علت آن دارد، اما به‌طورکلی، مداخله زودهنگام (قبل از ۶ سالگی) بیشترین تأثیر را دارد و می‌تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند. در نوجوانان، بسته به شدت انحراف، ممکن است نیاز به جراحی هدایت رشد یا سایر روش‌های اصلاحی باشد. در بزرگسالان، اگر انحراف شدید باشد و باعث مشکلاتی مانند درد مزمن و آرتروز شود، معمولاً جراحی تنها گزینه مؤثر خواهد بود. در هر سنی، مراجعه به متخصص ارتوپدی برای ارزیابی دقیق و انتخاب بهترین روش درمانی ضروری است. با آگاهی از اهمیت تشخیص زودهنگام و اقدام به موقع برای درمان، می‌توان از مشکلات جدی‌تر در آینده پیشگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.